Νόσοι υψομέτρου: Οι κίνδυνοι του βουνού

Πολλοί από εμάς, ιδιαίτερα το χειμώνα, επιλέγουμε να κάνουμε διακοπές σε ένα βουνό και κατά συνέπεια ανεβαίνουμε σε μεγάλο υψόμετρο. Αν και η θέα από την κορυφή ενός βουνού είναι μαγευτική, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, καθώς η ανάβαση στο υψόμετρο αυτό συνοδεύεται συχνά από κινδύνους. Παράδειγμα τέτοιου κινδύνου είναι η οξεία νόσος των όρεων, η οποία εμφανίζεται όταν ένα άτομο  που συνήθως ζει σε χαμηλό υψόμετρο, ανεβαίνει σε μεγαλύτερο.

Η ανάβαση σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να προκαλέσει παθήσεις οι οποίες είναι γνωστές ως «νόσοι υψομέτρου». Οι νόσοι υψομέτρου περιλαμβάνουν την οξεία νόσο των όρεων (acute mountain sickness – AMS), το εγκεφαλικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου (high altitude cerebral edema – HACE) και το πνευμονικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου (HAPE). Οι παθήσεις αυτές είναι αποτέλεσμα της μειωμένης περιεκτικότητας του αέρα σε οξυγόνο και κατά συνέπεια και στο αίμα. Η ανάβαση σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να επιδεινώσει επίσης προϋπάρχουσες παθήσεις.

Ένας τρόπος πρόληψης των νόσων αυτών είναι η ανάβαση με αργό ρυθμό με αποτέλεσμα ο οργανισμός να μπορεί να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Οι σοβαρές επιπλοκές των νόσων υψομέτρου μπορούν να αποφευχθούν εφόσον τα πρώιμα σημεία και συμπτώματα των παθήσεων αυτών αντιμετωπιστούν εγκαίρως.

Παράγοντες κινδύνου

Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζετε εκ των προτέρων αν θα παρουσιάσετε κάποια νόσο υψομέτρου σε μία ανάβαση. Επιπλέον, η φυσική κατάσταση δεν επηρεάζει την πιθανότητα να εμφανίσετε κάποια από αυτές τις νόσους. Ωστόσο, ο κίνδυνος για τις νόσους υψομέτρου είναι αυξημένος εάν:

  • Έχετε προηγούμενο ιστορικό νόσων υψομέτρου.
  • Έχετε ασκηθεί ή πιει αλκοόλ πριν την προσαρμογή στο νέο υψόμετρο.
  • Ανεβήκατε γρήγορα από χαμηλό σε μεγάλο υψόμετρο (πάνω από 2400μ)
  • Ανεβήκατε γρήγορα (>500-1000μ ημερησίως) όταν είστε ήδη σε υψόμετρο πάνω από τα 2700μ.
  • Έχετε κάποια πάθηση που επηρεάζει την αναπνοή.
  • Δεν έχετε ανεβεί σε υψόμετρο τις τελευταίες εβδομάδες.

Προετοιμασία για την ανάβαση

Αν θα χρειαστεί να κοιμηθείτε σε υψόμετρο πάνω από τα 2400μ και έχετε ιστορικό νόσων υψομέτρου ή άλλους παράγοντες κινδύνου, επισκεφθείτε ένα γιατρό με εμπειρία στην αντιμετώπιση των νόσων αυτών. Συζητήστε μαζί του για πιθανούς κινδύνους, για τη διαθεσιμότητα ιατρικής βοήθειας στον προορισμό σας καθώς και αν χρειάζεται να λάβετε προληπτικά φάρμακα για τις νόσου υψομέτρου.

Ανάβαση με συνοδές παθήσεις – Άτομα με συγκεκριμένες παθήσεις πρέπει να λάβουν ειδικά μέτρα πριν την ανάβαση σε μεγάλο υψόμετρο:

  • Αν έχετε διαβήτη και ελέγχετε τα επίπεδα σακχάρου αίματος, ο μετρητής μπορεί να δείξει λανθασμένες μετρήσεις σε μεγάλο υψόμετρο. Ρωτήστε τον κατασκαυαστή πώς μπορείτε να ερμηνεύσετε τις μετρήσεις σε μεγάλο υψόμετρο.
  • Αν έχετε ιστορικό στηθάγχης ή εμφράγματος, επικοινωνήστε με τον γιατρό σας πριν την ανάβαση σε μεγάλο υψόμετρο. Αν κατά την ανάβαση παρουσιάσετε πόνο στο στήθος, δύσπνοια ή ζαλάδα, αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια.
  • Το άσθμα δεν επιδεινώνεται στο μεγάλο υψόμετρο, ωστόσο χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για τον βρογχόσπασμο που προκαλείται από τις χαμηλές θερμοκρασίες.
  • Αν χρειάζεστε χορήγηση οξυγόνου για κάποια πάθηση των πνευμόνων, θα χρειαστείτε μεγαλύτερο δόση ανάλογα με το υψόμετρο. Αν για την πάθησή σας δεν χρειάζεται χορήγηση οξυγόνου στο σπίτι, ενδεχομένως να χρειάζεστε οξυγόνο σε μεγάλο υψόμετρο.
  • Αν έχετε δρεπανοκυτταρική αναιμία, κατά πάσα πιθανότητα θα χρειαστείτε χορήγηση οξυγόνου αν ταξιδέψετε πάνω από τα 2100μ. Αν έχετε το στίγμα της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας, μπορεί να παρουσιάστε επιπλοκές που σχετίζονται με το υψόμτερο, ακόμα και κατά την ανάβαση σε ύψος μικρότερο από τα 2700μ.
  • Αν έχετε παθήσεις του πνεύμονα, όπως χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), κυστική ίνωση, πνευμονία, πνευμονική υπέρταση ή υπνική άπνοια, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν την ανάβαση σε μεγάλο υψόμετρο.
  • Αν έχετε υπέρταση, η ανάβαση μπορεί να προκαλέσει αύξηση ή μείωση της αρτηριακής πίεσης, επομένως ενδέχεται να χρειαστεί να προσαρμόσετε τη δόση του φαρμάκου κατάλληλα.
  • Αν είστε έγκυος, η ανάβαση μέχρι τα 2700μ δεν δημιουργεί κινδύνους για το έμβρυο. Ωστόσο, αν έχετε επιπλεγμένη κύηση ή αν καπνίζετε, συζητήστε με τον γιατρό σας πριν ανεβείτε σε μεγάλο υψόμετρο.

Οξεία νόσος των όρεων

Η οξεία νόσος των όρεων είναι η συχνότερη νόσος υψομέτρου. Επηρεάζει το 40-50% των ατόμων που ανεβαίνουν σε υψόμετρο πάνω από 3000μ και το 25% αυτών που ανεβαίνουν πάνω από τα 2400μ. Σε ορισμένους ασθενείς η νόσος μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και στα 2000μ.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μέσα σε 6-12 ώρες μετά την ανάβαση σε ύψος πάνω από 2400μ, ωστόσο μπορεί να εμφανιστούν και σε 1 μόλις ώρα ή μέσα στο πρώτο 24ωρο. Η νόσος δεν εμφανίζεται αν έχετε προσαρμοστεί στο νέο υψόμετρο για 3 ή περισσότερες ημέρες.

Πρόληψη της οξείας νόσου των όρεων

Ανεβείτε σε υψόμετρο αργά

Η αργή ανάβαση είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της οξείας νόσου των όρεων. Σχεδιάστε την ανάβασή σας εκ των προτέρων και προσαρμόστε την σύμφωνα με τις παρακάτων οδηγίες:

  • Αν ζείτε σε υψόμτερο κάτω από τα 1500μ, αποφύγετε τη γρήγορα ανάβαση. Την πρώτη νύχτα, αποφύγετε να κοιμηθείτε σε υψόμετρο πάνω από τα 2800μ.
  • Αν σκοπεύετε να ταξιδέψετε πάνω από τα 3000μ, μην ανεβαίνετε πάνω από 500μ την ημέρα. Για κάθε 1000μ προσθέστε μία ημέρα ξεκούρασης και προσαρμογής στο νέο υψόμτερο.
  • Ανεβείτε σε μεγάλο υψόμετρο, ωστόσο κατεβείτε σε χαμηλότερο για να κοιμηθείτε το βράδυ. Αυτό θα σας βοηθήσει να προσαρμοστείτε στο υψόμετρο.
  • Αν έχετε σκοπό να κάνετε σκι ή ορειβασία, μην κουραστείτε πολύ τις πρώτες ημέρες της ανάβασης. Η σταδιακή προσαρμογή είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αποφύγετε το αλκοόλ και τα υπνωτικά χάπια, ειδικά κατά τις 2 πρώτες ημέρες της προσαρμογής.
  • Η διαμονή σε υψόμετρο πάνω από τα 1500μ τις εβδομάδες πριν την ανάβαση, θα σας επιτρέψει να ανεβείτε γρηγορότερα.
  • Αν πίνετε συχνά καφέ, μη διακόψετε την κατανάλωσή του πριν ή κατά τη διάρκεια της ανάβασης. Η καφεΐνη δεν προκαλεί προβλήματα στο μεγάλο υψόμετρο και η απότομη διακοπή της μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα που ομοιάζουν την οξεία νόσο των όρεων.

Λήψη προληπτικής αγωγής

Η προληπτική χορήγηση φαρμάκων προτείνεται αν έχετε ιστορικό νόσων υψομέτρου ή αν πρέπει να ανεβείτε γρήγορα. Μπορεί να μην χρειαστεί να πάρετε φάρμακα αν κάνετε αργή ανάβαση, ακόμα και αν έχετε ιστορικό νόσων υψομέτρου. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή.

  • Η προληπτική αγωγή περιλαμβάνει συνήθως τη χορήγηση ακεταζολαμίδης. Αυτή ξεκινά την προηγούμη ημέρα της ανάβασης και συνεχίζεται για 48 ώρες ή μέχρι να φτάσετε στο υψόμετρο-στόχος. Η ακεταζολαμίδη μπορεί να επηρεάσει τη γεύση των ανθρακούχων αναψυκτικών. Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν συχνοουρία, μούδιασμα στα χέρια και τα πόδια, ναυτία ή διπλωπία. Δεν πρέπει να χορηγείται σε εγκύους.
  • Η δεξαμεθαζόνη είναι ένα στεροειδές φάρμακο που χορηγείται προληπτικά αν ο ασθενής είναι αλλεργικός στην ακεταζολαμίδη.
  • Η ασπιρίνη ή η ιβουπροφένη βοηθούν στην πρόληψης της κεφαλαλγίας της οξείας νόσου των όρεων. Αν σκοπεύετε να ανεβείτε σε μεγάλο υψόμετρο γρήγορα, πάρτε ασπιρίνη ή ιβουπροφένη προληπτικά. Εναλλακτικά, μπορείτε να πάρετε όταν παρουσιάσετε κεφαλαλγία.
Συμπτώματα της οξείας νόσου των όρεων
  • Κεφαλαλγία
  • Αίσθημα κόπωσης
  • Ζαλάδα
  • Απώλεια της όρεξης
  • Δυσκολία στη διατήρηση του ύπνου (συχνές αφυπνίσεις)
  • Ναυτία, συνήθως με έμετο

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι ήπια ή σοβαρά. Συνήθως κορυφώνονται της πρώτη νύχτα μετά την ανάβαση και στη συνέχεια υποχωρούν σταδιακά μέσα σε 24 ώρες εφόσον δεν ανεβείτε σε μεγαλύτερο υψόμετρο.

Αν παρουσιάσετε συμπτώματα οξείας νόσου των όρεων, ΔΕΝ πρέπει να ανεβείτε σε μεγαλύτερο υψόμετρο μέχρι αυτά να υποχωρήσουν (συνήθως μέσα σε 24 ώρες). Ξεκουραστείτε και αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ, υπνωτικών και ηρεμηστικών χαπιών.

Η ανάβασή σας μπορεί να καθυστερήσει, ωστόσο, αν επιχειρήσετε να ανεβείτε σε μεγαλύτερο υψόμετρο ενώ έχετε συμπτώματα οξείας νόσου των όρεων, υπάρχει ο κίνδυνος να εμφανιστούν σοβαρές επιπλοκές.

Θεραπεία της οξείας νόσου των όρεων

Η θεραπεία περιλαμβάνει συνήθως ξεκούραση, κατάβαση σε χαμηλότερο υψόμτερο και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Δεν πρέπει να ασκηθείτε ή να ανεβείτε σε μεγαλύτερο υψόμετρο μέχρι τα συμπτώματα να υποχωρήσουν. Πρέπει να γνωρίζετε επίσης πότε πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια.

  • Κεφαλαλγία: Για να την αντιμετωπίσετε μπορείτε να πάρετε φάρμακα όπως ασπιρίνη, ιβουπροφένη ή ακεταμινοφαίνη.
  • Ναυτία ή έμετος: Αν έχετε ναυτία ή έμετο, η ονδανσετρόνη, ένα φάρμακο που χορηγείται με ιατρική συνταγή μπορεί να βοηθήσει.
  • Κατάβαση: Αν τα συμπτώματά σας δεν βελτιωθούν ή παρουσιάσουν επιδείνωση μέσα στις πρώτες 24-48 ώρες, κατεβείτε σε χαμηλότερο υψόμετρο. Για τους περισσότερους ανθρώπους η κατάβαση 500-1000μ βοηθά σημαντικά.
  • Οξυγόνο: Όπου κρίνεται απαραίτητο, η χορήγηση συμπληρωματικού οξυγόνου μπορεί να περιορίσει τα συμπτώματα της οξείας νόσου των όρεων. Μπορείτε να λάβετε οξυγόνο όταν παρουσιάζετε συμπτώματα ή, ιδανικά, κατά τον ύπνο.
  • Ακεταζολαμίδη: Η ακεταζολαμίδη είναι ένα φάρμακο που χορηγείται με ιατρική συνταγή και βοηθά στην πρόληψη και θεραπεία της οξείας νόσου των όρεων.
  • Δεξαμεθαζόνη: Η δεξαμεθαζόνη είναι ένα στεροειδές φάρμακο που περιορίζει τα συμπτώματα της οξείας νόσου των όρεων. Μπορεί να χορηγηθεί σε συνδυασμό με ακεταζολαμίδη, όπου χρειάζεται. Η δεξαμεθαζόνη αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης αίματος στους ασθενείς με διαβήτη.
Πότε πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια

Τα συμπτώματα της οξείας νόσου των όρεων συνήθως υποχωρούν καθώς ο οργανισμός προσαρμόζεται στο υψόμετρο, συνήθως μέσα σε 24-48 ώρες. Ωστόσο, αν τα συμπτώματά σας παρουσιάσουν επιδείνωση, πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια.

Εγκεφαλικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου

Το εγκεφαλικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου είναι μία σπάνια, απειλητική για τη ζωή νόσος. Είναι μία σοβαρή μορφή της οξείας νόσου των όρεων. Προκαλείται από διάσπαση των τριχοειδών στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα συσσώρευση υγρού και εγκεφαλικό οίδημα.

Συμπτώματα εγκεφαλικού οιδήματος του μεγάλου υψομέτρου

Το εγκεφαλικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου εμφανίζεται συνήθως μέσα σε 1-3 ημέρες μετά την ανάβαση σε υψόμετρο πάνω από τα 3000μ. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

  • Σοβαρή εξάντληση και αδυναμία
  • Ζαλάδα, σύγχυση και ευερεθιστότητα
  • Δυσκολία στο περπάτημα
  • Συμπτώματα μέθης
Θεραπεία εγκεφαλικού οιδήματος του μεγάλου υψομέτρου

Το εγκεφαλικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου αποτελεί επείγον περιστατικό και απαιτεί άμεση κατάβαση σε χαμηλότερο υψόμτερο. Εάν αυτή δεν γίνει άμεσα, ο ασθενής προοδευτικά χάνει την ικανότητα να περπατά, και ακολουθούν απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές.

Εκτός από την κάθοδο σε χαμηλότερο υψόμετρο, άλλες θεραπείες για το εγκεφαλικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου περιλαμβάνουν:

  • Χορήγηση οξυγόνου: Αν υπάρχει διαθέσιμο, μπορεί να χορηγηθεί κατά την κατάβαση ή προσωρινά μέχρι αυτή να είναι δυνατή.
  • Υπερβαρικός θάλαμος: Η θεραπεία σε υπερβαρικό θάλαμο (με ή χωρίς τη χορήγηση οξυγόνου) μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια μέχρι να είναι δυνατή η κατάβαση σε χαμηλότερο υψόμετρο.
  • Δεξαμαθαζόνη: Πρέπει να έχετε πάντοτε μαζί σας αυτό το φάρμακο αν σκοπεύετε αν ανεβείτε σε υψόμετρο μεγαλύτερο από τα 3000μ. Πρέπει να λάβετε άμεσα το φάρμακο αν παρουσιάσετε συμπτώματα εγκεφαλικού οιδήματος μεγάλου υψομέτρου. Η προτεινόμενη δόση είναι 8-10mg από του στόματος. Στη συνέχεια πρέπει να παίρνετε 4mg κάθε 6 ώρες μέχρι να ολοκληρώσετε την κατάβαση. Πάρτε δεξαμεδαζόνη πριν μπείτε σε έναν υπερβαρικό θάλαμο.

Φορητός υπερβαρικός θάλαμος

Οι φορητοί υπερβαρικοί θάλαμοι είναι φουσκωτοί σάκοι πίεσης που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του εγκεφαλικού οιδήματος του μεγάλου υψομέτρου όταν δεν είναι δυνατή η άμεση κατάβαση. Ο ασθενής εισέρχεται στο σάκο και στη συνέχεια αυτός φουσκώνεται με τη χρήση μίας αντλίας ποδιού.

Μετά το πέρας του φουσκώματος, ο αέρας στο εσωτερικό του θαλάμου μοιάζει περισσότερο με τον αέρα που αναπνέετε σε χαμηλότερο υψόμετρο. Αυτό αυξάνει την ποσότητα του οξυγόνου στο αίμα, προκαλώντας ταχεία υποχώρηση των συμπτωμάτων. Μπορείτε να παραμείνετε μέσα στο θάλαμο για αρκετές ώρες.

Πνευμονικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου

Το πνευμονικό οίδημα του μεγάλου υψομέτρου είναι μία δυνητικά απειλητική για τη ζωή νόσος κατά την οποία τα τριχοειδή των πνευμόνων διαρρηγνύονται με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται υγρό στους πνεύμονες. Η νόσος δεν είναι συχνή, ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα που ανεβαίνουν σε υψόμετρο μεγαλύτερο από τα 2500μ.

Πρόληψη του πνευμονικού οιδήματος μεγάλου υψομέτρου

Όπως και με τις υπόλοιπες νόσους υψομέτρου, ο καλύτερος τρόπος πρόληψης του πνευμονικού οιδήματος μεγάλου υψομέτρου είναι η αργή ανάβαση. Αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική αν έχετε ιστορικό νόσων υψομέτρου.

Φάρμακα δεν χορηγούνται προληπτικά εκτός αν έχετε ιστορικό της νόσου και πρέπει να ανεβείτε σε μεγάλο υψόμετρο (πάνω από τα 2500μ) γρήγορα. Η προληπτική αγωγή περιλαμβάνει νιφεδιπίνη (φάρμακο για την υπέρταση), ταδαλαφίλη, δεξαμεθαζόνη ή ακεταζολαμίδη.

Συμπτώματα του πνευμονικού οιδήματος μεγάλου υψομέτρου

Τα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν βήχα (συχνά με ερυθρόχρωμα, αφρώδη πτύελα), δύσπνοια κατά την ξεκούραση ή την άσκηση και δυσκολία στο περπάτημα. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εμφανίζονται 2-4 μέρες μετά την ανάβαση σε μεγάλο υψόμετρο. Ενδέχεται να συονδέυονται από συμπτώματα οξείας νόσου των όρεων.

Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν σε σημείο που να νιώθετε έντονη δύσπνοια ακόμα και χωρίς να κουράζεστε. Μπορεί επίσης να παρουσιάσετε αιμόπτυση.

Θεραπεία του πνευμονικού οιδήματος μεγάλου υψομέτρου

Το πνευμονικό οίδημα μεγάλου υψομέτρου αποτελεί επείγουσα κατάσταση. Πρέπει να κατεβείτε άμεσα σε χαμηλότερο υψόμετρο. Η παραμονή σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές, απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές.

Εκτός της κατάβασης, άλλες θεραπείες για το πνευμονικό οίδημα μεγάλου υψομέτερου είναι:

  • Χορήγηση οξυγόνου: Αυτή είναι η πλέον αποτελεσματική θεραπεία και πρέπει να ξεκινήσει εγκαίρως. Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που η κατάβαση δεν είναι δυνατή, η χορήγηση οξυγόνου είναι απαραίτητη.
  • Φορητός υπερβαρικός θάλαμος: Η θεραπεία σε φορητό υπερβαρικό θάλαμο είναι ένα προσωρινό μέτρο μέχρι να είναι δυνατή η κατάβαση. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και οξυγόνο όταν βρίσκεστε μέσα στο θάλαμο.
  • Νιφεδιπίνη ή άλλα φάρμακα μπορεί να χορηγηθούν αν δεν υπάρχει διαθέσιμο οξυγόνο και η κατάβαση δεν είναι δυνατή.
  • Προσπαθήστε να παραμείνετε ζεστοί και αποφύγετε την έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες.
  • Ξεκουραστείτε. Μην κουβαλάτε σακίδιο κατά την κατάβαση.

Βιβλιογραφία: UpToDate

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα